Stablecoin hứa hẹn sẽ đưa crypto trở thành xu hướng chính bằng cách cung cấp các giao dịch toàn cầu nhanh hơn, rẻ hơn và liên kết hơn. Nghịch lý: chính động thái này có thể làm giảm đi những gì công nghệ đã hướng tới. Thêm vào đó là sự đổ xô tới các đường ray có thương hiệu—chuỗi của Robinhood trên Arbitrum, Base của Coinbase trên OP Stack, và giờ là Tempo của Stripe—và chúng ta có thể sẽ quay trở lại gần nơi chúng ta bắt đầu, chỉ với các trình khám phá khối. Tệ hơn nữa, sự tập trung thị trường có thể gia tăng nếu một vài người chơi sử dụng stablecoin để đạt được quy mô trước đây chưa từng tưởng tượng. Với việc Đạo luật GENIUS giờ đây đã thành luật, 12–18 tháng tới có thể sẽ xác định kết quả. Chúng ta đã thấy căng thẳng này trước đây trong cuộc chiến giữa web mở của internet đầu những năm 90 và các khu vườn có hàng rào.
CANADA - 2025/05/26: Trong bức ảnh minh họa này, logo của Google, Apple, Meta, Amazon và Microsoft được hiển thị trên màn hình smartphone. (Hình ảnh minh họa bởi Thomas Fuller/SOPA Images/LightRocket qua Getty Images)SOPA Images/LightRocket qua Getty Images## Lịch sử có lặp lại không?
Trong lịch sử công nghệ, con lắc thường xuyên dao động giữa tập trung và phân quyền. Ngay cả khi một công nghệ có tác động phân quyền, quy mô kinh tế ở một chiều mới—dù là tài nguyên bổ sung, tài năng, thương hiệu, hay phân phối—cuối cùng cũng trở thành các yếu tố tập trung. Khi sự tập trung trở nên quá cao, sự sáng tạo của các doanh nhân và nhà phát triển sẽ phát minh ra một cách tiếp cận mới để đảo ngược nó.
Một ví dụ nổi bật là internet sơ khai, đã mang lại một làn sóng gia nhập và cạnh tranh cho các ngành công nghiệp tập trung nặng nề như viễn thông, bán lẻ và truyền thông—chỉ để tạo ra những điều kiện hoàn hảo cho các gã khổng lồ công nghệ ngày nay mở rộng thông qua các hiệu ứng mạng và chiếm hữu một phần giá trị đáng kể.
Mặc dù các giao thức internet cơ bản vẫn mở và trung lập, nhưng các nền tảng kỹ thuật số lớn ở lớp ứng dụng đã ngăn cản người tham gia khỏi các dịch vụ cạnh tranh bằng cách phá vỡ tính tương tác một cách chiến lược. Từ email đến mạng xã hội đến thanh toán, chúng ta dành phần lớn thời gian và tiền bạc của mình trong những giới hạn mà các gã khổng lồ công nghệ đã thiết kế cho chúng ta. Và mặc dù chúng ta rõ ràng đang ở trong tình thế tốt hơn—nhiều sự lựa chọn hơn, giá cả thấp hơn—nhưng ngày càng rõ ràng rằng một số người sẽ thích một thế giới mà các nền tảng không có nhiều quyền lực và ảnh hưởng lên họ.
BUDAPEST, HUNGARY - NGÀY 22 THÁNG 9: Một chi tiết của bức tượng Satoshi Nakamoto, một bí danh được cho là của người sáng chế Bitcoin, được trưng bày tại Graphisoft Park vào ngày 22 tháng 9 năm 2021 tại Budapest, Hungary. ( Ảnh bởi Janos Kummer/Getty Images ) Getty Images THÊM CHO BẠN ## Crypto Như là thuốc giải
Lý do tồn tại của Crypto là để thoát khỏi các trung gian tập trung. Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, Satoshi muốn tạo ra một thế giới nơi bất kỳ ai cũng có thể trao đổi giá trị mà không cần phải tin tưởng vào một ngân hàng trung ương hoặc tổ chức tài chính nào nữa. Và mặc dù tầm nhìn Bitcoin ban đầu về một mạng lưới hoàn toàn dân chủ—“một CPU một phiếu bầu”—không thành hiện thực do quy mô kinh tế trong việc khai thác, Bitcoin đã mang lại điều mà ngày càng nhiều tổ chức tài chính và một số chính phủ hiện nay công nhận là một tài sản tài chính mới và trung lập.
Lấy cảm hứng từ Bitcoin, các doanh nhân và nhà phát triển đã áp dụng cùng một nguyên tắc nhằm cố gắng mang lại sự phi tập trung cho các nền tảng kỹ thuật số khác—bắt đầu với thanh toán, nhưng mở rộng sang tài chính, thị trường, nhắn tin và mạng xã hội. Tổng thể, tiến trình hướng tới sự phi tập trung là hỗn hợp: trong khi đúng là Bitcoin cho phép bất kỳ ai trên thế giới trở thành ngân hàng của chính họ, thì phần lớn người tiêu dùng và các tổ chức vẫn phụ thuộc nặng nề vào các trung gian để giữ gìn và sử dụng. Tương tự, các giải pháp mang lại cho người tiêu dùng quyền kiểm soát cao hơn đối với dữ liệu cá nhân và nội dung họ tạo ra vẫn ở mức niche—thường vì chúng tụt lại về khả năng sử dụng và sự tiện lợi so với các đối thủ tập trung mà chúng đang cố gắng thay thế. Sự tiện lợi luôn chiếm ưu thế hơn sự riêng tư—và thật khó để đảo ngược các hiệu ứng mạng đã ăn sâu của các nền tảng kỹ thuật số hàng đầu.
Cuộc chiến vì tương lai của thanh toán
Trong thanh toán, trận chiến quan trọng nhất đang diễn ra ngay bây giờ. Cơ sở hạ tầng truyền thống bị phân lập, và các công ty hiện tại có quyền lực rất lớn đối với những gì chúng ta có thể truy cập—và theo điều kiện nào. Vì động lực thắng tất cả, các thị trường có thể trở nên tập trung đến mức khu vực công phải can thiệp—ví dụ nổi bật nhất là việc Trung Quốc giới thiệu một loại tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương để tháo gỡ thế độc quyền thanh toán được thiết lập bởi Ant Group và Tencent.
Crypto là một giải pháp tự nhiên, do thị trường điều chỉnh cho vấn đề này. Nó cung cấp các loại tiền điện tử trung lập và phi tập trung như Bitcoin và Ether, cũng như các cơ sở hạ tầng tài chính thực sự mở và tương tác thông qua các lớp cơ bản của chúng. Nhưng khi công nghệ đã phát triển, hai vấn đề cốt lõi đã xuất hiện.
Vấn đề đầu tiên là tiền điện tử có tính biến động cao và do đó rất tốn kém cho các khoản thanh toán và hợp đồng tài chính. Để giải quyết điều này, thị trường đã tập trung vào các stablecoin được hỗ trợ bởi fiat; điều này không thể tránh khỏi dẫn đến sự tập trung hóa vì việc phát hành và quản lý hợp lý yêu cầu một thực thể tài chính được quản lý phải chịu trách nhiệm về các hoạt động dự trữ. Mặc dù việc quản trị phân phối của một mạng lưới stablecoin về mặt kỹ thuật là khả thi, nhưng rất khó để thiết kế đúng. Libra là ví dụ nổi bật nhất: mặc dù được hỗ trợ từ hơn hai chục công ty hàng đầu toàn cầu và vô số nguồn lực được dành để thiết lập quản trị phân phối có uy tín, dự án này luôn được coi là sáng kiến của Meta.
Các ngân hàng đã cố gắng trong hơn một thập kỷ để hợp tác thành các liên minh nhằm phản ứng với tiền điện tử, và cho đến nay, không có dự án chung nào mang lại kết quả cụ thể. Lý do rất rõ ràng: cho đến khi tình hình thực sự nghiêm trọng, các đối thủ cạnh tranh khó có khả năng cam kết vào một giải pháp chung—vì vậy, trong khi chờ đợi, mọi người đều phân tán rủi ro của họ qua nhiều hướng khác nhau.
Theo cách trực quan, quyền sở hữu phân tán của một mạng lưới Stablecoin là hợp lý và không khác nhiều so với những gì đã làm cho Visa phát triển vào những năm 1970—khi Bank of America từ bỏ quyền kiểm soát chương trình thẻ tín dụng BankAmericard để đáp ứng với sự cạnh tranh ngày càng tăng từ liên minh sẽ trở thành Mastercard.
APR 21 1976, APR 22 1976; Bankamericard (Thẻ Entree); (Ảnh bởi Bill Johnson/The Denver Post qua Getty Images)Denver Post qua Getty ImagesMạng lưới các sàn giao dịch crypto và fintech, như Mạng Lưới Đô La Toàn Cầu, có thể di chuyển nhanh hơn, nhờ vào sự linh hoạt của các đối thủ mới hỗ trợ họ, nhưng họ vẫn cần phải tìm ra sự cân bằng đúng đắn giữa các lợi ích kinh tế và quản trị để chuyển các thành viên từ chế độ chờ đợi - nơi mọi người hy vọng sẽ hưởng lợi từ nỗ lực của người khác - sang hành động. Ngay cả Trung tâm Consortium của Circle, chỉ có Circle và Coinbase là thành viên, cũng đã bị giải thể và chuyển đổi thành một thỏa thuận chia sẻ doanh thu đơn giản.
Vì vậy, trong khi có thể có một giải pháp cho việc quản trị phi tập trung của một stablecoin, điều chúng ta biết là, cho đến nay, mô hình duy nhất hoạt động là mô hình đặt một thực thể duy nhất phụ trách mọi thứ. Điều này, tất nhiên, là vấn đề trong dài hạn, và trong khi những người phát hành ngày nay chỉ kiểm soát tài sản, họ đã bắt đầu mở rộng các dịch vụ của mình theo những cách hạn chế sự minh bạch. Chẳng hạn, Circle đã công bố mạng lưới thanh toán (CPN) của mình, điều này đặt nó ở trung tâm của cách thức thanh toán được thực hiện - từ việc xác định các quy tắc và đủ điều kiện, đến việc tự đưa mình vào mọi tương tác API và khám phá giá và tính thanh khoản, và, tất nhiên, thu phí. Tổng hợp lại, cấu trúc này không khác gì mấy so với mô hình đã cho phép Visa và Mastercard thống trị thanh toán trong nhiều thập kỷ.
Mọi người đi ngang qua một biển hiệu neon quảng cáo một sàn giao dịch tiền điện tử Bitcoin và Ethereum ở Warsaw, Ba Lan vào ngày 19 tháng 5 năm 2024. (Ảnh bởi Jaap Arriens/NurPhoto qua Getty Images)NurPhoto qua Getty Images## Từ Open Rails đến Closed Loops?
Vấn đề thứ hai mà crypto gặp phải là một vấn đề gắn bó sâu sắc với nguồn gốc của nó: phân cấp là tốn kém. Hệ quả kinh tế là bạn chỉ có thể đủ khả năng cho nó ở những nơi thực sự quan trọng. Đến nay, trong số các mạng lưới quy mô lớn, điều này chỉ đúng cho các lớp cơ bản của Bitcoin, Ethereum và Solana. Tối đa, điều đó mang lại vài nghìn giao dịch phi tập trung mỗi giây trên toàn cầu cho tất cả chúng cộng lại - một khoảng cách xa so với những gì thanh toán toàn cầu sẽ yêu cầu, ngay cả trước khi bạn thêm các dịch vụ tài chính lên trên.
Kết quả là, hầu hết các giao dịch không còn diễn ra trên các lớp cơ sở (L1s) mà trên một hệ sinh thái rộng lớn của các giải pháp mở rộng thông lượng cao (L2s). L2s cung cấp phí gần như bằng không và thanh toán ngay lập tức, và chúng có lợi nhuận vì chúng nội bộ hóa Giá trị Tối đa có thể Khai thác (MEV)—các lợi ích từ việc sắp xếp lại, chèn vào hoặc bỏ qua các giao dịch trong một khối.
Trong khi những người theo chủ nghĩa thuần túy tiền điện tử có thể lên án xu hướng này, nó hoàn toàn phù hợp với lý thuyết kinh tế: người dùng sẵn sàng trả một khoản phí cao hơn cho sự phi tập trung và khả năng chống kiểm duyệt ở lớp thanh toán cốt lõi, nhưng họ cũng sẵn lòng đánh đổi một phần điều đó cho sự tập trung hóa lớn hơn ở các lớp cao hơn để có được chi phí thấp hơn và tốc độ nhanh hơn. Các lớp cơ sở vẫn mở và không cần tin tưởng, và tùy thuộc vào ứng dụng, các bên tham gia có thể thỏa hiệp thêm—thậm chí chấp nhận các giải pháp tập trung hoàn toàn đáng tin cậy.
Sự đánh đổi này rộng hơn quyết định của người dùng là tự làm ngân hàng và tự quản lý quỹ so với việc chấp nhận một mức độ tin tưởng nào đó vào ví của bên thứ ba. Khi xây dựng sản phẩm, Coinbase, Robinhood và những công ty tương tự rất quan tâm đến việc mạng lưới cơ sở vẫn giữ trung lập và không thiên vị giữa các ứng dụng, nhà phát triển hoặc doanh nghiệp—cách mà các gã khổng lồ công nghệ làm trên nền tảng của họ. Về cơ bản, họ sẵn sàng trả tiền cho sự phi tập trung và trung lập để giảm thiểu rủi ro bị giữ lại và tước đoạt—điều đã xảy ra nhiều lần trên các nền tảng kỹ thuật số truyền thống.
Để nắm bắt đầy đủ những gì mà L2 nhanh, chi phí thấp sẽ làm với thanh toán và sự cạnh tranh trong crypto, không cần phải nhìn đâu xa hơn những gì mà internet đã làm với tin tức và truyền thông: khi chi phí phân phối—và bây giờ, với AI, cũng như tạo ra—những khối lượng lớn nội dung giảm xuống còn bằng không, các mô hình kinh doanh đã phải phát triển mạnh mẽ, và những nhà tổng hợp khổng lồ (Google, Facebook, Spotify, v.v.) đã xuất hiện để tận dụng những nền kinh tế mới đang hoạt động. Bởi vì L2 loại bỏ ma sát, cung cấp sự tiện lợi, và cho phép các nhà phát triển mang đến những trải nghiệm gần gũi hơn với các sản phẩm tài chính truyền thống, chúng là lớp rõ ràng nơi mà hầu hết giá trị sẽ được tạo ra—và chiếm đoạt.
Hơn nữa, khi tiền cơ bản trở nên miễn phí và được hàng hoá hóa, sự cạnh tranh chuyển sang các dịch vụ và quy trình có giá trị gia tăng liên quan đến nó. Đó chính xác là nơi mà các công ty fintech, ngân hàng mới, sàn giao dịch coin, và thậm chí các tổ chức tài chính truyền thống có lợi thế đáng kể.
Bất kỳ ai trong số những người chơi này, nếu thực hiện tốt trong vài năm tới, có thể sử dụng công nghệ để thiết lập mạng lưới tài chính thực sự lớn và toàn cầu đầu tiên. Khi nó đạt quy mô, nó cũng có thể giảm dần khả năng tương tác, chiếm đoạt nhiều giá trị hơn - giống như những ông lớn internet ngày nay đã làm.
Một bức ảnh được sắp xếp như một minh họa tại London vào ngày 21 tháng 4 năm 2023 cho thấy chi tiết của các thẻ từ các ứng dụng điện thoại di động "neo-banks" Revolut và Monzo. (Ảnh bởi JUSTIN TALLIS / AFP) (Ảnh bởi JUSTIN TALLIS/AFP qua Getty Images)AFP qua Getty Images## Ai kiểm soát đoạn cuối cùng sẽ chiến thắng
Vậy kịch bản có khả năng xảy ra nhất là gì? Dựa trên sức mạnh và tính bền vững của hiệu ứng mạng trong crypto trong suốt thập kỷ qua, có thể yên tâm rằng thanh toán và dịch vụ tài chính sẽ nghiêng nhiều hơn về một vài blockchain hàng đầu. Các chuỗi còn lại sẽ cần phải chuyên môn hóa trong một lĩnh vực công nghiệp để giữ được sự liên quan. Hầu hết hoạt động sẽ không diễn ra trên các lớp cơ sở phi tập trung của họ mà trên các lớp mở rộng được định hình và mang thương hiệu bởi các người chơi crypto và tài chính ( ví dụ: Base, Robinhood Chain), các ứng dụng ( ví dụ: Unichain, World Chain), và các tổ chức tài chính ( ví dụ: Kinexys, Fnality, Partior).
Những người chơi kiểm soát phân phối—dù là ở phía người tiêu dùng, thương nhân hay tổ chức—có một lợi thế lớn, vì họ sở hữu giao diện giữa blockchain và thế giới thực. Các blockchain làm giảm đáng kể chi phí xác minh và điều phối dữ liệu trên chuỗi, nhưng giá trị của chúng bị giới hạn nếu không có mối liên kết mạnh mẽ với thông tin ngoài chuỗi bổ sung—danh tính, tuân thủ, giấy tờ chứng nhận, khả năng tín dụng, và nhiều hơn nữa. Đó là nơi mà sự ma sát vẫn tồn tại—và nơi mà quy mô kinh tế sẽ quyết định người thắng và kẻ thua.
Từ đối tác chiến lược đến các mô-đun có thể hoán đổi
Đây là lý do tại sao các nhà phát hành stablecoin có động lực mạnh mẽ để hoặc là khai thác các đường ray—bằng cách phát hành trên nhiều mạng và định vị họ ở trung tâm của sự tương tác giữa các mạng đó (ví dụ, Giao thức Chuyển giao Chéo của Circle)—hoặc để hướng hầu hết hoạt động đến một mạng mà họ kiểm soát, chẳng hạn như một L2 mới hoặc một giao thức cấp cao hơn như CPN. Cả hai chiến lược đều cho họ cơ hội trở thành những nhà lãnh đạo fintech toàn cầu lớn mạnh và nắm bắt hầu hết giá trị mà công nghệ tạo ra.
Trong khi đó, các nhà chơi crypto và fintech sẽ muốn chuyển những giao dịch có giá trị đó sang một mạng lưới mà họ có nhiều quyền kiểm soát hơn, chẳng hạn như một L2 có thương hiệu. Khi làm như vậy, họ cũng sẽ muốn hoặc là biến stablecoin và các tài sản token hóa khác thành hàng hóa, hoặc phát hành của riêng họ. Trong kịch bản sau, stablecoin có thể được sử dụng như một sản phẩm lỗ để mở rộng tầm với của các dịch vụ fintech, và các stablecoin trong nước sẽ được phát hành để tăng cường kiểm soát hơn đối với thị trường FX và hỗ trợ các trường hợp sử dụng địa phương. Tài sản thế giới thực (RWAs), memecoins, các token khác, và các ứng dụng thực sự khác biệt và độc quyền với những mạng lưới đó cũng có thể giúp các chuỗi có thương hiệu này duy trì khối lượng giao dịch trong biên giới của họ. Các công ty này sẽ có khả năng phát triển những chương trình thưởng và trung thành thông minh giúp tăng cường sự giữ chân của người tiêu dùng và doanh nghiệp trong hệ sinh thái của họ.
Không thể xấu xa?
Khi sự tiện lợi và thực tế kinh tế chiến thắng chủ nghĩa giáo điều, tiền điện tử sẽ trông rất khác so với ngày nay. Tin tốt là, như một phần của sự chuyển mình đó, nó sẽ hữu ích hơn rất nhiều. Và trong khi điều đó có thể đi kèm với việc tập trung hóa nhiều hơn, thực tế là các giao thức cơ bản là mã nguồn mở và có thể phân nhánh có nghĩa là, cho dù một số người chơi có thể trở nên lớn đến đâu, họ phải đối mặt với áp lực lớn hơn để duy trì tính tương tác cao hơn so với hiện trạng.
Có thể vì các giao thức tiền điện tử cho phép thiết kế và khuyến khích thị trường mới, giải pháp cuối cùng sẽ là một cái gì đó mà các giao thức internet không thể đạt được—vì chúng không có cơ chế kiếm tiền tích hợp sẵn. Tuy nhiên, một khi sự tập trung xuất hiện, một nhóm nhà phát triển thông minh nào đó sẽ làm việc chăm chỉ để khắc phục nó, và chu kỳ này sẽ lặp lại.
Xem bản gốc
Trang này có thể chứa nội dung của bên thứ ba, được cung cấp chỉ nhằm mục đích thông tin (không phải là tuyên bố/bảo đảm) và không được coi là sự chứng thực cho quan điểm của Gate hoặc là lời khuyên về tài chính hoặc chuyên môn. Xem Tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết chi tiết.
Stripe đang xây dựng một Blockchain: Liệu sự cởi mở có tồn tại trên các đường ray thương hiệu?
Stablecoin hứa hẹn sẽ đưa crypto trở thành xu hướng chính bằng cách cung cấp các giao dịch toàn cầu nhanh hơn, rẻ hơn và liên kết hơn. Nghịch lý: chính động thái này có thể làm giảm đi những gì công nghệ đã hướng tới. Thêm vào đó là sự đổ xô tới các đường ray có thương hiệu—chuỗi của Robinhood trên Arbitrum, Base của Coinbase trên OP Stack, và giờ là Tempo của Stripe—và chúng ta có thể sẽ quay trở lại gần nơi chúng ta bắt đầu, chỉ với các trình khám phá khối. Tệ hơn nữa, sự tập trung thị trường có thể gia tăng nếu một vài người chơi sử dụng stablecoin để đạt được quy mô trước đây chưa từng tưởng tượng. Với việc Đạo luật GENIUS giờ đây đã thành luật, 12–18 tháng tới có thể sẽ xác định kết quả. Chúng ta đã thấy căng thẳng này trước đây trong cuộc chiến giữa web mở của internet đầu những năm 90 và các khu vườn có hàng rào.
CANADA - 2025/05/26: Trong bức ảnh minh họa này, logo của Google, Apple, Meta, Amazon và Microsoft được hiển thị trên màn hình smartphone. (Hình ảnh minh họa bởi Thomas Fuller/SOPA Images/LightRocket qua Getty Images)SOPA Images/LightRocket qua Getty Images## Lịch sử có lặp lại không?
Trong lịch sử công nghệ, con lắc thường xuyên dao động giữa tập trung và phân quyền. Ngay cả khi một công nghệ có tác động phân quyền, quy mô kinh tế ở một chiều mới—dù là tài nguyên bổ sung, tài năng, thương hiệu, hay phân phối—cuối cùng cũng trở thành các yếu tố tập trung. Khi sự tập trung trở nên quá cao, sự sáng tạo của các doanh nhân và nhà phát triển sẽ phát minh ra một cách tiếp cận mới để đảo ngược nó.
Một ví dụ nổi bật là internet sơ khai, đã mang lại một làn sóng gia nhập và cạnh tranh cho các ngành công nghiệp tập trung nặng nề như viễn thông, bán lẻ và truyền thông—chỉ để tạo ra những điều kiện hoàn hảo cho các gã khổng lồ công nghệ ngày nay mở rộng thông qua các hiệu ứng mạng và chiếm hữu một phần giá trị đáng kể.
Mặc dù các giao thức internet cơ bản vẫn mở và trung lập, nhưng các nền tảng kỹ thuật số lớn ở lớp ứng dụng đã ngăn cản người tham gia khỏi các dịch vụ cạnh tranh bằng cách phá vỡ tính tương tác một cách chiến lược. Từ email đến mạng xã hội đến thanh toán, chúng ta dành phần lớn thời gian và tiền bạc của mình trong những giới hạn mà các gã khổng lồ công nghệ đã thiết kế cho chúng ta. Và mặc dù chúng ta rõ ràng đang ở trong tình thế tốt hơn—nhiều sự lựa chọn hơn, giá cả thấp hơn—nhưng ngày càng rõ ràng rằng một số người sẽ thích một thế giới mà các nền tảng không có nhiều quyền lực và ảnh hưởng lên họ.
BUDAPEST, HUNGARY - NGÀY 22 THÁNG 9: Một chi tiết của bức tượng Satoshi Nakamoto, một bí danh được cho là của người sáng chế Bitcoin, được trưng bày tại Graphisoft Park vào ngày 22 tháng 9 năm 2021 tại Budapest, Hungary. ( Ảnh bởi Janos Kummer/Getty Images ) Getty Images THÊM CHO BẠN ## Crypto Như là thuốc giải
Lý do tồn tại của Crypto là để thoát khỏi các trung gian tập trung. Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, Satoshi muốn tạo ra một thế giới nơi bất kỳ ai cũng có thể trao đổi giá trị mà không cần phải tin tưởng vào một ngân hàng trung ương hoặc tổ chức tài chính nào nữa. Và mặc dù tầm nhìn Bitcoin ban đầu về một mạng lưới hoàn toàn dân chủ—“một CPU một phiếu bầu”—không thành hiện thực do quy mô kinh tế trong việc khai thác, Bitcoin đã mang lại điều mà ngày càng nhiều tổ chức tài chính và một số chính phủ hiện nay công nhận là một tài sản tài chính mới và trung lập.
Lấy cảm hứng từ Bitcoin, các doanh nhân và nhà phát triển đã áp dụng cùng một nguyên tắc nhằm cố gắng mang lại sự phi tập trung cho các nền tảng kỹ thuật số khác—bắt đầu với thanh toán, nhưng mở rộng sang tài chính, thị trường, nhắn tin và mạng xã hội. Tổng thể, tiến trình hướng tới sự phi tập trung là hỗn hợp: trong khi đúng là Bitcoin cho phép bất kỳ ai trên thế giới trở thành ngân hàng của chính họ, thì phần lớn người tiêu dùng và các tổ chức vẫn phụ thuộc nặng nề vào các trung gian để giữ gìn và sử dụng. Tương tự, các giải pháp mang lại cho người tiêu dùng quyền kiểm soát cao hơn đối với dữ liệu cá nhân và nội dung họ tạo ra vẫn ở mức niche—thường vì chúng tụt lại về khả năng sử dụng và sự tiện lợi so với các đối thủ tập trung mà chúng đang cố gắng thay thế. Sự tiện lợi luôn chiếm ưu thế hơn sự riêng tư—và thật khó để đảo ngược các hiệu ứng mạng đã ăn sâu của các nền tảng kỹ thuật số hàng đầu.
Cuộc chiến vì tương lai của thanh toán
Trong thanh toán, trận chiến quan trọng nhất đang diễn ra ngay bây giờ. Cơ sở hạ tầng truyền thống bị phân lập, và các công ty hiện tại có quyền lực rất lớn đối với những gì chúng ta có thể truy cập—và theo điều kiện nào. Vì động lực thắng tất cả, các thị trường có thể trở nên tập trung đến mức khu vực công phải can thiệp—ví dụ nổi bật nhất là việc Trung Quốc giới thiệu một loại tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương để tháo gỡ thế độc quyền thanh toán được thiết lập bởi Ant Group và Tencent.
Crypto là một giải pháp tự nhiên, do thị trường điều chỉnh cho vấn đề này. Nó cung cấp các loại tiền điện tử trung lập và phi tập trung như Bitcoin và Ether, cũng như các cơ sở hạ tầng tài chính thực sự mở và tương tác thông qua các lớp cơ bản của chúng. Nhưng khi công nghệ đã phát triển, hai vấn đề cốt lõi đã xuất hiện.
Jeremy Allaire, giám đốc điều hành của Circle Internet Financial Ltd., ở giữa, trong đợt chào bán công khai lần đầu của công ty (IPO) trên sàn giao dịch chứng khoán New York (NYSE) tại New York, Hoa Kỳ, vào thứ Năm, ngày 5 tháng 6 năm 2025. Cổ phiếu của Circle đã tăng vọt lên tới 235% sau khi công ty và một số cổ đông của nó đã huy động gần 1,1 tỷ đô la trong một đợt chào bán công khai lần đầu đã được tăng quy mô hai lần giữa nhu cầu mạnh mẽ. Nhiếp ảnh gia: Michael Nagle/Bloomberg© 2025 Bloomberg Finance LP## Sức mạnh tập trung của Stablecoin
Vấn đề đầu tiên là tiền điện tử có tính biến động cao và do đó rất tốn kém cho các khoản thanh toán và hợp đồng tài chính. Để giải quyết điều này, thị trường đã tập trung vào các stablecoin được hỗ trợ bởi fiat; điều này không thể tránh khỏi dẫn đến sự tập trung hóa vì việc phát hành và quản lý hợp lý yêu cầu một thực thể tài chính được quản lý phải chịu trách nhiệm về các hoạt động dự trữ. Mặc dù việc quản trị phân phối của một mạng lưới stablecoin về mặt kỹ thuật là khả thi, nhưng rất khó để thiết kế đúng. Libra là ví dụ nổi bật nhất: mặc dù được hỗ trợ từ hơn hai chục công ty hàng đầu toàn cầu và vô số nguồn lực được dành để thiết lập quản trị phân phối có uy tín, dự án này luôn được coi là sáng kiến của Meta.
Các ngân hàng đã cố gắng trong hơn một thập kỷ để hợp tác thành các liên minh nhằm phản ứng với tiền điện tử, và cho đến nay, không có dự án chung nào mang lại kết quả cụ thể. Lý do rất rõ ràng: cho đến khi tình hình thực sự nghiêm trọng, các đối thủ cạnh tranh khó có khả năng cam kết vào một giải pháp chung—vì vậy, trong khi chờ đợi, mọi người đều phân tán rủi ro của họ qua nhiều hướng khác nhau.
Theo cách trực quan, quyền sở hữu phân tán của một mạng lưới Stablecoin là hợp lý và không khác nhiều so với những gì đã làm cho Visa phát triển vào những năm 1970—khi Bank of America từ bỏ quyền kiểm soát chương trình thẻ tín dụng BankAmericard để đáp ứng với sự cạnh tranh ngày càng tăng từ liên minh sẽ trở thành Mastercard.
APR 21 1976, APR 22 1976; Bankamericard (Thẻ Entree); (Ảnh bởi Bill Johnson/The Denver Post qua Getty Images)Denver Post qua Getty ImagesMạng lưới các sàn giao dịch crypto và fintech, như Mạng Lưới Đô La Toàn Cầu, có thể di chuyển nhanh hơn, nhờ vào sự linh hoạt của các đối thủ mới hỗ trợ họ, nhưng họ vẫn cần phải tìm ra sự cân bằng đúng đắn giữa các lợi ích kinh tế và quản trị để chuyển các thành viên từ chế độ chờ đợi - nơi mọi người hy vọng sẽ hưởng lợi từ nỗ lực của người khác - sang hành động. Ngay cả Trung tâm Consortium của Circle, chỉ có Circle và Coinbase là thành viên, cũng đã bị giải thể và chuyển đổi thành một thỏa thuận chia sẻ doanh thu đơn giản.
Vì vậy, trong khi có thể có một giải pháp cho việc quản trị phi tập trung của một stablecoin, điều chúng ta biết là, cho đến nay, mô hình duy nhất hoạt động là mô hình đặt một thực thể duy nhất phụ trách mọi thứ. Điều này, tất nhiên, là vấn đề trong dài hạn, và trong khi những người phát hành ngày nay chỉ kiểm soát tài sản, họ đã bắt đầu mở rộng các dịch vụ của mình theo những cách hạn chế sự minh bạch. Chẳng hạn, Circle đã công bố mạng lưới thanh toán (CPN) của mình, điều này đặt nó ở trung tâm của cách thức thanh toán được thực hiện - từ việc xác định các quy tắc và đủ điều kiện, đến việc tự đưa mình vào mọi tương tác API và khám phá giá và tính thanh khoản, và, tất nhiên, thu phí. Tổng hợp lại, cấu trúc này không khác gì mấy so với mô hình đã cho phép Visa và Mastercard thống trị thanh toán trong nhiều thập kỷ.
Mọi người đi ngang qua một biển hiệu neon quảng cáo một sàn giao dịch tiền điện tử Bitcoin và Ethereum ở Warsaw, Ba Lan vào ngày 19 tháng 5 năm 2024. (Ảnh bởi Jaap Arriens/NurPhoto qua Getty Images)NurPhoto qua Getty Images## Từ Open Rails đến Closed Loops?
Vấn đề thứ hai mà crypto gặp phải là một vấn đề gắn bó sâu sắc với nguồn gốc của nó: phân cấp là tốn kém. Hệ quả kinh tế là bạn chỉ có thể đủ khả năng cho nó ở những nơi thực sự quan trọng. Đến nay, trong số các mạng lưới quy mô lớn, điều này chỉ đúng cho các lớp cơ bản của Bitcoin, Ethereum và Solana. Tối đa, điều đó mang lại vài nghìn giao dịch phi tập trung mỗi giây trên toàn cầu cho tất cả chúng cộng lại - một khoảng cách xa so với những gì thanh toán toàn cầu sẽ yêu cầu, ngay cả trước khi bạn thêm các dịch vụ tài chính lên trên.
Kết quả là, hầu hết các giao dịch không còn diễn ra trên các lớp cơ sở (L1s) mà trên một hệ sinh thái rộng lớn của các giải pháp mở rộng thông lượng cao (L2s). L2s cung cấp phí gần như bằng không và thanh toán ngay lập tức, và chúng có lợi nhuận vì chúng nội bộ hóa Giá trị Tối đa có thể Khai thác (MEV)—các lợi ích từ việc sắp xếp lại, chèn vào hoặc bỏ qua các giao dịch trong một khối.
Trong khi những người theo chủ nghĩa thuần túy tiền điện tử có thể lên án xu hướng này, nó hoàn toàn phù hợp với lý thuyết kinh tế: người dùng sẵn sàng trả một khoản phí cao hơn cho sự phi tập trung và khả năng chống kiểm duyệt ở lớp thanh toán cốt lõi, nhưng họ cũng sẵn lòng đánh đổi một phần điều đó cho sự tập trung hóa lớn hơn ở các lớp cao hơn để có được chi phí thấp hơn và tốc độ nhanh hơn. Các lớp cơ sở vẫn mở và không cần tin tưởng, và tùy thuộc vào ứng dụng, các bên tham gia có thể thỏa hiệp thêm—thậm chí chấp nhận các giải pháp tập trung hoàn toàn đáng tin cậy.
Sự đánh đổi này rộng hơn quyết định của người dùng là tự làm ngân hàng và tự quản lý quỹ so với việc chấp nhận một mức độ tin tưởng nào đó vào ví của bên thứ ba. Khi xây dựng sản phẩm, Coinbase, Robinhood và những công ty tương tự rất quan tâm đến việc mạng lưới cơ sở vẫn giữ trung lập và không thiên vị giữa các ứng dụng, nhà phát triển hoặc doanh nghiệp—cách mà các gã khổng lồ công nghệ làm trên nền tảng của họ. Về cơ bản, họ sẵn sàng trả tiền cho sự phi tập trung và trung lập để giảm thiểu rủi ro bị giữ lại và tước đoạt—điều đã xảy ra nhiều lần trên các nền tảng kỹ thuật số truyền thống.
Để nắm bắt đầy đủ những gì mà L2 nhanh, chi phí thấp sẽ làm với thanh toán và sự cạnh tranh trong crypto, không cần phải nhìn đâu xa hơn những gì mà internet đã làm với tin tức và truyền thông: khi chi phí phân phối—và bây giờ, với AI, cũng như tạo ra—những khối lượng lớn nội dung giảm xuống còn bằng không, các mô hình kinh doanh đã phải phát triển mạnh mẽ, và những nhà tổng hợp khổng lồ (Google, Facebook, Spotify, v.v.) đã xuất hiện để tận dụng những nền kinh tế mới đang hoạt động. Bởi vì L2 loại bỏ ma sát, cung cấp sự tiện lợi, và cho phép các nhà phát triển mang đến những trải nghiệm gần gũi hơn với các sản phẩm tài chính truyền thống, chúng là lớp rõ ràng nơi mà hầu hết giá trị sẽ được tạo ra—và chiếm đoạt.
Hơn nữa, khi tiền cơ bản trở nên miễn phí và được hàng hoá hóa, sự cạnh tranh chuyển sang các dịch vụ và quy trình có giá trị gia tăng liên quan đến nó. Đó chính xác là nơi mà các công ty fintech, ngân hàng mới, sàn giao dịch coin, và thậm chí các tổ chức tài chính truyền thống có lợi thế đáng kể.
Bất kỳ ai trong số những người chơi này, nếu thực hiện tốt trong vài năm tới, có thể sử dụng công nghệ để thiết lập mạng lưới tài chính thực sự lớn và toàn cầu đầu tiên. Khi nó đạt quy mô, nó cũng có thể giảm dần khả năng tương tác, chiếm đoạt nhiều giá trị hơn - giống như những ông lớn internet ngày nay đã làm.
Một bức ảnh được sắp xếp như một minh họa tại London vào ngày 21 tháng 4 năm 2023 cho thấy chi tiết của các thẻ từ các ứng dụng điện thoại di động "neo-banks" Revolut và Monzo. (Ảnh bởi JUSTIN TALLIS / AFP) (Ảnh bởi JUSTIN TALLIS/AFP qua Getty Images)AFP qua Getty Images## Ai kiểm soát đoạn cuối cùng sẽ chiến thắng
Vậy kịch bản có khả năng xảy ra nhất là gì? Dựa trên sức mạnh và tính bền vững của hiệu ứng mạng trong crypto trong suốt thập kỷ qua, có thể yên tâm rằng thanh toán và dịch vụ tài chính sẽ nghiêng nhiều hơn về một vài blockchain hàng đầu. Các chuỗi còn lại sẽ cần phải chuyên môn hóa trong một lĩnh vực công nghiệp để giữ được sự liên quan. Hầu hết hoạt động sẽ không diễn ra trên các lớp cơ sở phi tập trung của họ mà trên các lớp mở rộng được định hình và mang thương hiệu bởi các người chơi crypto và tài chính ( ví dụ: Base, Robinhood Chain), các ứng dụng ( ví dụ: Unichain, World Chain), và các tổ chức tài chính ( ví dụ: Kinexys, Fnality, Partior).
Những người chơi kiểm soát phân phối—dù là ở phía người tiêu dùng, thương nhân hay tổ chức—có một lợi thế lớn, vì họ sở hữu giao diện giữa blockchain và thế giới thực. Các blockchain làm giảm đáng kể chi phí xác minh và điều phối dữ liệu trên chuỗi, nhưng giá trị của chúng bị giới hạn nếu không có mối liên kết mạnh mẽ với thông tin ngoài chuỗi bổ sung—danh tính, tuân thủ, giấy tờ chứng nhận, khả năng tín dụng, và nhiều hơn nữa. Đó là nơi mà sự ma sát vẫn tồn tại—và nơi mà quy mô kinh tế sẽ quyết định người thắng và kẻ thua.
Từ đối tác chiến lược đến các mô-đun có thể hoán đổi
Đây là lý do tại sao các nhà phát hành stablecoin có động lực mạnh mẽ để hoặc là khai thác các đường ray—bằng cách phát hành trên nhiều mạng và định vị họ ở trung tâm của sự tương tác giữa các mạng đó (ví dụ, Giao thức Chuyển giao Chéo của Circle)—hoặc để hướng hầu hết hoạt động đến một mạng mà họ kiểm soát, chẳng hạn như một L2 mới hoặc một giao thức cấp cao hơn như CPN. Cả hai chiến lược đều cho họ cơ hội trở thành những nhà lãnh đạo fintech toàn cầu lớn mạnh và nắm bắt hầu hết giá trị mà công nghệ tạo ra.
Trong khi đó, các nhà chơi crypto và fintech sẽ muốn chuyển những giao dịch có giá trị đó sang một mạng lưới mà họ có nhiều quyền kiểm soát hơn, chẳng hạn như một L2 có thương hiệu. Khi làm như vậy, họ cũng sẽ muốn hoặc là biến stablecoin và các tài sản token hóa khác thành hàng hóa, hoặc phát hành của riêng họ. Trong kịch bản sau, stablecoin có thể được sử dụng như một sản phẩm lỗ để mở rộng tầm với của các dịch vụ fintech, và các stablecoin trong nước sẽ được phát hành để tăng cường kiểm soát hơn đối với thị trường FX và hỗ trợ các trường hợp sử dụng địa phương. Tài sản thế giới thực (RWAs), memecoins, các token khác, và các ứng dụng thực sự khác biệt và độc quyền với những mạng lưới đó cũng có thể giúp các chuỗi có thương hiệu này duy trì khối lượng giao dịch trong biên giới của họ. Các công ty này sẽ có khả năng phát triển những chương trình thưởng và trung thành thông minh giúp tăng cường sự giữ chân của người tiêu dùng và doanh nghiệp trong hệ sinh thái của họ.
Không thể xấu xa?
Khi sự tiện lợi và thực tế kinh tế chiến thắng chủ nghĩa giáo điều, tiền điện tử sẽ trông rất khác so với ngày nay. Tin tốt là, như một phần của sự chuyển mình đó, nó sẽ hữu ích hơn rất nhiều. Và trong khi điều đó có thể đi kèm với việc tập trung hóa nhiều hơn, thực tế là các giao thức cơ bản là mã nguồn mở và có thể phân nhánh có nghĩa là, cho dù một số người chơi có thể trở nên lớn đến đâu, họ phải đối mặt với áp lực lớn hơn để duy trì tính tương tác cao hơn so với hiện trạng.
Có thể vì các giao thức tiền điện tử cho phép thiết kế và khuyến khích thị trường mới, giải pháp cuối cùng sẽ là một cái gì đó mà các giao thức internet không thể đạt được—vì chúng không có cơ chế kiếm tiền tích hợp sẵn. Tuy nhiên, một khi sự tập trung xuất hiện, một nhóm nhà phát triển thông minh nào đó sẽ làm việc chăm chỉ để khắc phục nó, và chu kỳ này sẽ lặp lại.